Diyalektiği kendi başına bulan Herakleitos için hakikat aither, yani ateştir ancak bu ateş bizim ilk aklımıza gelen türden değildir. Aither daha çok evren yasasını sağlayan ve her şeyin dengede olmasına neden olan kozmik ateştir.

Diyaliktiği bulması ise doğada fark ettiği çekişme ve uyumla ilgili bana kalırsa. Karşıt olan şeylerin bir araya gelerek hakikati ortaya çıkarması onu diyalektiğe yöneltmiştir. Aither'in de suyla birlikte karşıtlığın uyumunu, hayatı oluşturduğunu söylüyor. Su ve toprak bedenimizi oluşturan elementlerse ateş de ruhumuz oluyor bu filozofa göre sanırım.
Ruh derken, yaşam enerjisinin kaynağından bahsediyorum.

Doğanın bu hakikati ise Herakleitos'un çok önem verdiği ve sık sık bahsettiği Logos, yani kozmos ile ilgilidir. Düzen ve ölçü karşıtlık ve uyum içinde var olmaya devam ediyor.

Hegel'in bir kitabında Herakleitos'un tüm sözlerini kullandığı yazılmış. Marx da Hegel'de etkilendiği için dolaylı olarak o da Herakleitos'a geri dönüyor. Tabii Marx, anti tez, sentez gibi yeni kavramlarla daha kapsamlı bir açıklama getiriyor diyalektik konusuna.

Ancak ben diyaliktik tartışmaya kimin ne kadar katkı sağladığı konusunda hakim değilim. Bildiğim kadarıyla Herakleitos'dan önceki Yunan filozofları da kullanıyorlarmış. Felsefenin bu kısmına hâkim olan varsa açıklayabilir. Çünkü Herakleitos'un kendi kendine bulması ve önceden de diyaliktiğin var olması biraz garip olacaktır.