İslam Kelamında Cedel Anlayışı

Mantık`ta kullanılan beş sanat türünden birisi olan "cedel", başlı başına bir tartışma, ikna ve savunma yöntembilimidir. İslâm düşüncesinde birçok bilgin ve düşünürün önemli ölçüde başvuru kaynağı olan "cedel", gördüğü işlevler ve sağladığı imkânlar itibariyle önemli bir referans alanı olmuştur. Zira "cedel", İslâm bilgin ve düşünürlerine bunlar içerisinde özellikle de filozof ve kelâmcılara, kendi görüş ve düşüncelerini savunma veya karşıtlarının düşüncelerini veya iddialarını geçersiz kılma ve onları susturma konusunda büyük bir açılım ve kolaylık sağlamıştır. Bu nedenle, bilhassa da İslam kelamcılarına benimsemiş oldukları ya da savundukları dinsel, kültürel ve bilimsel (felsefî) birtakım görüş ve yaklaşımlarını temellendirme ve gerekçelendirme konusunda çok önemli imkânlar sağlayan "cedel yöntembilimi", damgasını vurmuş olduğu dönemle sınırlı kalmamış; tam tersine bugün bile dinsel, kültürel ve bilimsel görüş ve yaklaşımlarını değişik kategorilerde ifade etmek isteyen kimselere, hâli hazırda bir tartışma yöntembilimi olarak hizmet etmeye devam etmektedir.

İşte bu çalışma, özellikle de Ortaçağ İslâm Kelâmı`nda kelâmcılar ve filozoflarca benimsenen ve kullanılan "cedel yöntembiliminin"temel yapısını veya dayanaklarını argümanlarını tanıtmak suretiyle,İslâm araştırmacılarının bugün karşı karşıya kaldığı yöntem(sizlik) sorununa da bir anlamda ışık tutmayı hedef edinmektedir.